"Και ποιος ήταν αυτός ο Κολοκοτρώνης μπαμπά;"

Δεν μπορώ να διανοηθώ ότι ένας λαός με τόσο μεγάλο ιστορικό παρελθόν διαθέτει ηγεσίες που επιλέγουν να θέσουν την Ιστορία -αν όχι την Παιδεία στο σύνολό της- στο περιθώριο και πολύ φοβάμαι ότι αυτή η προαιρετικότητα του μαθήματος στην Α΄ Λυκείου θα είναι μόνο η αρχή. Σύμφωνοι λοιπόν. Ας γίνει προαιρετικό το μάθημα της Ιστορίας. Στην Ελλάδα των "δικών μας παιδιών" και του "λεφτά υπάρχουν" όλα είναι δυνατά. Να μη μάθουν τα Ελληνόπουλα. Γιατί ακόμη και γι’ αυτά που μαθαίνουν δεν μπορούν να συμφωνήσουν ούτε οι επιστήμονες.

"Μα καλά, να μη μάθουν τα παιδιά μας την Ιστορία μας όπως τη μάθαμε εμείς;" διερωτάτο ο συμπαθέστατος παππούς στο καφενείο ανάμεσα στο ουζάκι και την πρέφα. «Όχι παππούλη», είναι η απάντηση. Η Ιστορία είναι επιστήμη και ως επιστήμη εξελίσσεται. Νέα δεδομένα έρχονται στο φως, νέα συμπεράσματα βγαίνουν. Όπως αυτό με την 25η Μαρτίου. Σύμφωνοι, ούτε ο Γερμανός, ούτε ο Κολοκοτρώνης ήταν στην Αγία Λαύρα στις 25 του Μάρτη. Το αποδεικνύουν άλλωστε περίτρανα τα απομνημονεύματά τους. Είναι γνωστό ότι η ημερομηνία αυτή επιλέχθηκε στα χρόνια του Όθωνα για να συνδεθεί ο εθνικός αγώνας με τον θρησκευτικό εορτασμό. Τα δύο χαρμόσυνα μηνύματα δηλαδή. Ωστόσο ο διάλογος που ξεκίνησε πριν από χρόνια για το θέμα πυροδότησε μεγάλη ένταση που ως ένα σημείο οφειλόταν στο ιδεολογικό παρασκήνιο. Όπως και να έχει πάντως, είτε ο Γερμανός ευλόγησε είτε δεν ευλόγησε τα όπλα, ο Αγώνας έγινε. Και πολλά είναι εκείνα τα στοιχεία που έδωσαν το έναυσμα για διάλογο, με αφορμή άλλοτε την αναθεώρηση της γνώσης και άλλοτε μια νέα άποψη στην ερμηνεία των πραγμάτων. 

Ένα θέμα που τέθηκε αφορά την αναγκαιότητα της επανάστασης και το ρόλο των προσώπων. Αρκετοί ιστορικοί υπερτονίζουν τον εθνικό χαρακτήρα του Αγώνα και άλλοι διατείνονται ότι οι λόγοι του ξεσηκωμού ήταν καθαρά οικονομικοί, έχοντας ίσως ο καθένας τις βάσεις του σε διαφορετική ιδεολογική αφετηρία. Η αλήθεια περιέχει και τα δύο: είναι γεγονός ότι οι Οθωμανοί κατά τα χρόνια της ακμής τους διέθεταν τεράστιους πόρους από τη λαφυραγωγία που συνεπαγόταν η συνεχής πολεμική δραστηριότητα. Η λήξη των πολέμων σήμανε οικονομική στασιμότητα και αύξηση της φορολογίας για τη συντήρηση του κράτους. Το γεγονός αυτό πυροδότησε εντάσεις και οδήγησε σε τοπικές εξεγέρσεις που καταπνίχθηκαν παραδειγματικά. Ωστόσο όλοι οι κάτοικοι της Αυτοκρατορίας των Οθωμανών δεν είχαν κοινή ταυτότητα. Ο Έλληνας της Ρούμελης, ο Σλάβος του Κοσσυφοπεδίου, ο Βούλγαρος της Ρίλα, ο Βλάχος του Βουκουρεστίου και πολλοί άλλοι δεν ήταν Οθωμανοί. Ήταν απλοί φορολογούμενοι υπήκοοι που διατηρούσαν στο εσωτερικό της φυλής τους κοινά πολιτισμικά στοιχεία: αλλού ήταν το θρήσκευμα κι αλλού ήταν η γλώσσα. Για να ξεσηκωθεί άλλωστε ένας λαός από τετρακόσια χρόνια σκλαβιάς πολλά και σπουδαία πρέπει να συμβούν ταυτόχρονα: να καταπιεστεί οικονομικά και κοινωνικά, να αφυπνιστεί το εθνικό του φρόνημα, να οργανωθεί στοιχειωδώς, να διαθέτει αξιόπιστη ηγεσία και να έχει βοήθεια απ’ έξω. Η Ελληνική Επανάσταση είναι μια μαγική περίοδος επειδή ακριβώς συνέβησαν τόσα πολλά μαζί σε μια στιγμή (Ρήγας και Κοραής, συμφέροντα Μεγάλων Δυνάμεων, ισχυρό κλέφτικο, Φιλική Εταιρεία, Κολοκοτρώνης και πολλά άλλα). Για τον λόγο αυτό άλλωστε υπήρξαν ομάδες (εθνικές ή θρησκευτικές ή γλωσσικές) που συνέδεσαν τη μοίρα τους με τους ξεσηκωμένους ή ακόμη υπήρξαν λαοί που θέλησαν να μιμηθούν τους Έλληνες. Η Αναγέννηση, το ξύπνημα των λαών από το λήθαργο της θρησκοληψίας χάρη στη μελέτη των κειμένων αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων που σωρηδόν έφθαναν στη Δύση για να διασωθούν από την Άλωση, είχε κάνει καλά τη δουλειά της. Και φυσικά τις επαναστάσεις τις κάνουν οι λαοί αλλά η αξία της ηγεσίας δεν παύει να αποτελεί αναμφισβήτητο συστατικό στοιχείο για την επιτυχία. Υπάρχουν άλλωστε αναρίθμητα παραδείγματα αγώνων που κερδήθηκαν χάρη στη στρατηγική που χάραξε ο ένας και με αυτή ενέπνευσε (ή εξανάγκασε) τους πολλούς.
Αυτό που πρέπει να τονιστεί ιδιαίτερα είναι ότι ο Ιστορικός δεν είναι απλός καταγραφέας. Αν ήταν, δεν θα διέφερε σε τίποτα από ένα δημοσιογράφο. Ο Ιστορικός ακολουθεί επιστημονική μέθοδο για να ανασυνθέσει το παρελθόν, να βρει στοιχεία αναβίωσης, να ανακαλύψει τις αληθινές αιτίες που κρύβονται πίσω από τις αφορμές των γεγονότων, να συγκρίνει πρόσωπα-πράγματα-γεγονότα στο χώρο και το χρόνο, να ερευνήσει για να προσθέσει νέα στοιχεία ή να αναθεωρήσει παλαιότερα και να ερμηνεύσει καλύτερα την πραγματικότητα. Υπό αυτή την έννοια κάθε ιστορική στιγμή εξετάζεται κάτω από διαφορετική γωνία του πρίσματος. Δεν παύει όμως να ενέχει την αλήθεια και αυτήν ακριβώς την αλήθεια ζητά ο ιστορικός επιστήμονας. Καμία άλλωστε ιστορική έρευνα δεν είναι στείρα, δεν αποσκοπεί δηλαδή απλά και μόνο να ξαναζωντανέψει το παρελθόν. Η γνώση του παρελθόντος είναι η βάση της ερμηνείας του παρόντος και το δομικό συστατικό της συλλογικής συνείδησης του μέλλοντος. Για τον λόγο αυτό, η Ιστορία όχι μόνο δεν πρέπει να είναι προαιρετική αλλά να διδάσκεται αποκλειστικά από ιστορικούς –όχι από καθηγητές Γαλλικών, Αγγλικών, Μαθηματικών, Θεολογίας, Κλασσικής Φιλολογίας ή Φυσικής Αγωγής. Αλλά είπαμε: στη χώρα της φαιδράς πορτοκαλέας σχετικά με το τι θα διδάσκονται τα παιδιά μας έχουν όλοι λόγο: η Ιερά Σύνοδος, τα κόμματα, οργανώσεις, σύλλογοι, πρόεδροι, αντιπρόεδροι, γραμματείς, φαρισαίοι, δημοσιογράφοι, όλοι. Εκτός από τους ιστορικούς.