Την Κυριακή το βράδυ η πλατεία του Μαχαιρά θύμιζε παπαδιαμάντειο σκηνικό: στην πέτρινη πλατεία κάτω από την εκκλησία, υπό τη δροσιά των πλατάνων και το φως του φεγγαριού, όλο το χωριό μαζεύτηκε για να δει και να ακούσει ιστορίες από τα παλιά. Αιτία της μάζωξης ήταν η παρουσίαση του φωτογραφικού λεύκωματος του Γιώργου Κουβέλη με χαρακτηριστικά στιγμιότυπα από το παρελθόν που συνοδέυτηκε από το όμορφο ντοκιμαντέρ του Χριστόδουλου Κουβέλη, αποτελέσματα και τα δύο σταδιακής συλλογής του υλικού: ο μεν Γιώργος απαθανάτισε με τη φωτογραφική του μηχανή τη ζωή του χωριού από το 1985 και μετά, ο δε Χριστόδουλος συνέθεσε ταινία με δικά του κλιπάκια, τα παλαιότερα των οποίων φτάνουν μέχρι και επτά χρόνια πίσω. Το τέλος επεφύλαξε τραπέζι με εκλεκτούς μεζέδες, όλους ντόπιους και αγνούς, γεμάτους μυρωδιές χωριάτικης αυλής, καθώς και συζητήσεις επί παντός επιστητού.Το Ξηρόμερο έχει ανθρώπους που μπορούν να προσφέρουν πολλά στον πολιτισμό και στη γενικότερη ανόρθωση του τόπου. Όσο περνούν τα χρόνια νιώθω ευτυχής που τους γνωρίζω όλο και καλύτερα, όλο και περισσότερο, γιατί αυτοί οι άνθρωποι, όπως ο Γιώργος (με τον οποίο μας συνδέουν και τα χρόνια στην πόλη που γεννήθηκα και μεγάλωσα) αποτελούν το σπουδαιότερο κεφάλαιο αυτού του τόπου: ακολουθούν το ένσικτό τους, αντιστέκονται με τον τρόπο τους εργαζόμενοι με ανιδιοτέλεια για τη μόρφωση και την καλλιέργεια, βασικό συστατικό στοιχείο της αφύπνισης ενός λαού. Αυτό άλλωστε το τόνιζε συχνά και ο Κοραής, όπως είχαμε την ευκαιρία να ακούσουμε μια ημέρα πριν από τον καθηγητή Μπαμπινώτη, συνδημότη μας πλέον, στον Αστακό.
Νιώθω λοιπόν την ανάγκη, πέραν την προσωπικής επαφής, να απευθύνω τις διαδικτυακές μου ευχαριστίες τόσο στον Γιώργο που μου έκανε την τιμή να με συμπεριλάβει στο "πάνελ" της παρουσίασης του λευκώματός του, όσο και όλους όσους μας περιέβαλαν με αγάπη και πνεύμα φιλοξενίας στο μικρό αυτό ξηρομερίτικο χωριό. Παραθέτω τέλος ένα μικρό απόσπασμα της δικής μου ομιλίας, η οποία αφορούσε την ιστορική -παιδαγωγική αξία της φωτογραφίας και κατ' επέκτασιν του εν λόγω λευκώματος. Οι φωτογραφίες από την εκδήλωση είναι του Γιώργου Κουβέλη.
"Το λεύκωμα του Γιώργου Κουβέλη με τις φωτογραφίες από τη Μαχαιρά Ξηρομέρου διαθέτει ποικίλη θεματολογία: προσωπογραφίες συγχωριανών, εκφάνσεις της καθημερινής ζωής, κτίρια και τοποθεσίες, εργαλεία και μικροαντικείμενα, στιγμές από τη γεωργική και την κτηνοτροφική ζωή. Σε αρκετές από αυτές οι άνθρωποι ποζάρουν: άλλοι κοιτάζουν το φακό και απλά χαμογελούν, κάποιοι παραμένουν σοβαροί και ανέκφραστοι και όλοι προσπαθούν να βοηθήσουν το έργο του καλλιτέχνη. Η ζωή ενός χωριού σε πλήρη παράθεση. Για να κατανοήσουμε τη σπουδαιότητα του πονήματος που σήμερα μας παραδίδει ο Γιώργος Κουβέλης, πρέπει να αναλογιστούμε τη σημασία του αφενός μεν από την οπτική ενός απλού θεατή-αναγνώστη, αφετέρου από την οπτική ενός επιστήμονα: ενός λαογράφου, ενός κριτικού τέχνης, ενός ιστορικού αλλά και ενός παιδαγωγού. Για τους δύο τελευταίους, τον ιστορικό και τον παιδαγωγό, ας μου επιτραπεί να πω δυο λόγια:
Η φωτογραφία αποτελεί πρώτης τάξεως υλικό για τον ιστορικό. Μέσα σε αυτήν καταγράφεται ένα σημαντικό σύνολο πληροφοριών, το οποίο – υπό άλλες συνθήκες και με άλλα μέσα - θα χρειαζόταν πολλές αράδες χαρτιού και πολλή μελάνη για να αποτυπωθεί περιγραφικά. Αυτές οι 1000 λέξεις της κινέζικης παροιμίας, πολλές φορές δε φτάνουν για να αποδοθούν ολοκληρωμένα όλες οι ιστορικές πληροφορίες που συγκεντρώνονται σε ένα μικρό κομμάτι χαρτιού ή σε ένα μικρής χωρητικότητας ψηφιακό αρχείο. Ο σύγχρονος ιστορικός έχει επομένως ένα επιπλέον εργαλείο στα χέρια του και προσπαθεί να το αξιοποιήσει στο έπακρο, προσπαθώντας να αποφύγει τις κακοτοπιές που επιφέρουν τυχόν ρετουσαρίσματα και βελτιώσεις. Οι μεγάλες στιγμές της ιστορίας από το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα μέχρι σήμερα αποτυπώθηκαν στον φωτογραφικό φακό και μας έδωσαν μια τέλεια εικόνα του παρελθόντος. Γεγονότα για τα οποία είναι περήφανη η ανθρωπότητα, όπως τα διαστημικά ταξίδια και οι μεγάλες πολιτικές συμφωνίες ειρήνης αλλά και άλλα γεγονότα, από τα οποία οφείλουμε να διδαχτούμε όλοι, όπως οι δύο παγκόσμιοι και οι εκατοντάδες άλλοι εθνικοί ή θρησκευτικοί πόλεμοι, όλα αυτά απαθανατίστηκαν παραδόθηκαν στην αιωνιότητα από το κλικ κάποιου φωτογράφου. Ωστόσο, πίσω από τα μεγάλα γεγονότα και τις σπουδαίες αλλαγές κρύβεται ο απλός καθημερινός άνθρωπος, αυτός που σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της υφηλίου ακολουθεί την ίδια σχεδόν πορεία: γεννιέται, μεγαλώνει, μορφώνεται, εκπαιδεύεται, παράγει, καταναλώνει. Αλλά και: χαίρεται και λυπάται, γιορτάζει, χορεύει και τραγουδά, θυμώνει και αγανακτεί, με μια λέξη: ζει. Αυτή η καθημερινότητα, την οποία όλοι μας μοιραζόμαστε, σπάνια καταγράφεται. Οι φωτογραφικοί φακοί είναι στραμμένοι πάντα στους ηγέτες και σπάνια στους απλούς, καθημερινούς ανθρώπους. Πάντα στα μέγαρα και τα παλάτια και σπάνια στα χαμόσπιτα. Η καλή γνώση της ιστορίας προϋποθέτει όμως και γνώση της καθημερινότητας σε κάθε ιστορική εποχή: κάθε πληροφορία που έχουμε π.χ. για την καθημερινότητα του βυζαντινού ανθρώπου, την αντλούμε ως επί το πλείστον από κείμενα που έχουν ως επίκεντρο τη ζωή κάποιου άρχοντα ή βασιλέα. Υπό αυτή την οπτική, η καταγραφή του Γιώργου του Κουβέλη που αποδίδει την καθημερινότητα του χωριού του σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή, αποτελεί όχι απλά πρώτης τάξεως, όπως προείπα, αλλά ανεκτίμητης αξίας ιστορικό υλικό. Εδώ θα πρέπει να τονίσουμε ιδιαίτερα την ανάγκη για συγκέντρωση αυτού του υλικού, όχι μόνο από αυτό το χωριό βέβαια, αλλά από όλο το Ξηρόμερο, έτσι ώστε να δημιουργηθεί ένα Φωτογραφικό Αρχείο για το Ξηρόμερο, προσβάσιμο από κάθε πολίτη και αξιοποιήσιμο από κάθε μελετητή.
Η φωτογραφία όμως αποτελεί και πρώτης τάξεως υλικό για το δάσκαλο. Τα διδακτικά εγχειρίδια του παρελθόντος βασίζονταν στο κείμενο: μια φτωχή, θα έλεγα, παρουσίαση, χωρίς εικόνες, σχέδια και διαγράμματα, άκρως αντιπροσωπευτική ενός συστήματος που βασιζόταν στην απομνημόνευση και είχε να παρουσιάσει ως βασικό πειθαρχικό μέσο τον «δια της βέργας σωφρονισμό». Από τότε μέχρι τώρα κάναμε πολλά βήματα μπροστά: στα σύγχρονα βιβλία Ιστορίας υπάρχουν δεκάδες εικόνες αρχαιολογικών χώρων και ευρημάτων, σε αυτά της Γεωγραφίας αεροφωτογραφίες και δορυφορικές εικόνες, στα Θρησκευτικά διάσημες ιερές εικόνες αγίων και μαρτύρων και όμορφοι ναοί από όλο τον κόσμο, στη Μουσική, στη Φυσική, κλπ. Το πώς θα χρησιμοποιήσουμε την εικόνα εμείς οι δάσκαλοι είναι μεγάλη συζήτηση. Έχουν γραφτεί γι’ αυτό διατριβές επί διατριβών και εργασίες επί εργασιών, άλλωστε. Το ζήτημα όμως είναι ότι ως εκπαιδευτικοί βρισκόμαστε μπροστά σε έναν αντιφατικό προορισμό: αφενός μεν είμαστε λειτουργοί ενός σχολείου που οφείλει να αναπαράγει την σύγχρονη κοινωνία από την οποία τροφοδοτείται, αφετέρου δε οφείλουμε να καλλιεργήσουμε την κριτική σκέψη των μαθητών μας έτσι ώστε να αυτονομηθούν και να βελτιώσουν τον κόσμο μέσα στον οποίο ζουν. Στην εποχή του Παγκόσμιου Χωριού και του Facebook, αυτό που χρειάζεται είναι να μην ξεχάσουμε: να διατηρήσουμε την ταυτότητά μας, να μάθουμε πώς να το κάνουμε αυτό. Οι παλιές διηγήσεις θα μας βοηθήσουν. Οι παλιές εικόνες θα μας μιλήσουν και θα μας πουν ποιοι είμαστε, ποια είναι η γειτονιά μας, το χωριό μας, τι άλλαξε και τι έμεινε ίδιο. Ποιες δράσεις καταγράφτηκαν, ποια επαγγέλματα χάθηκαν και ποια εξελίχθηκαν, ποια έθιμα διατηρήθηκαν και ποια χάθηκαν. Οι φωτογραφίες και τα λευκώματα για κάθε τόπο είναι το μοναδικό διδακτικό βιβλίο που δεν υποκύπτει στη μαζική παραγωγή: σηματοδοτεί τη μοναδικότητα του κάθε τόπου, δείχνοντας τα χνάρια των παλιών στους νέους. Η μόρφωση ενός παιδιού όμως δεν είναι αποκλειστικά στα χέρια του σχολείου. Το σχολείο είναι υπεύθυνο για την οργανωμένη παιδεία, αυτή που παρέχεται από το Κράτος. Η μόρφωση είναι κάτι ευρύτερο. Συντελούμε σ’ αυτήν εμείς οι μεγάλοι, η οικογένεια, οι φίλοι, τα σημαντικά πρότυπα που αντλούνται από τα ΜΜΕ και το διαδίκτυο, τα νοήματα των βιβλίων και πολλά άλλα, άλλα λιγότερο κι άλλα περισσότερο. Υπό αυτή την οπτική λοιπόν, οι 226 φωτογραφίες από τη Μαχαιρά είναι ένα υπέρ-πολύτιμο όργανο στα χέρια του δασκάλου: αποτελούν ένα σημαντικό μορφωτικό εργαλείο."
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου