Το αίνιγμα του Ναπολέοντα

Με στημένα τα οδοφράγματα στους δρόμους του Παρισιού της Τρομοκρατίας, οι φιλοβασιλικοί διεκδικούσαν την επάνοδο της δυναστείας των Βουρβόνων και την κατάργηση του Διευθυντηρίου. Οι σημαίες με το βασιλικό έμβλημα, το fleur-de-lys, βγήκαν από τα σεντούκια για να ανεμίσουν στους δρόμους, ψηλά και περήφανα, μέσα σε χέρια που τις κράδαιναν με αποφασιστικότητα. Αυτή η ενέργεια ήταν και η τελευταία καταγεγραμμένη αντίδραση φιλομοναρχικών μέχρι το 1830. Για τους περισσότερους ήταν και η τελευταία πράξη της ζωής τους: το επαναστατικό πυροβολικό άνοιξε πυρ εναντίον των διαδηλωτών, γαζώνοντάς τους κυριολεκτικά και αναγκάζοντας τα εμβλήματα των Βουρβόνων να κυλιστούν στη λάσπη του βροχερού τότε Παρισιού. Η διαταγή για τον αφανισμό αυτό δεν ανήκε σε κανέναν Ροβεσπιέρο, σε κανέναν Μαρά, σε κανένα Νταντόν. Την έδωσε ο εκτάκτως ορισθείς ως επικεφαλής του πυροβολικού, ένας νεαρός αξωματικός του οποίου το όνομα έμελλε να μείνει στην ιστορία ανεξίτηλο. Προς το παρόν όμως ήταν ένας ασήμαντος Ιταλός αξιωματικός του γαλλικού στρατού, ονόματι Ναπολεόνε Μπουοναπάρτε.

Η στρατηγική ιδιοφυία του Βοναπάρτη ξεδιπλώθηκε στο μεγαλείο της μέσα στα πεδία των μαχών, όπου κατάφερε αφενός μεν να εκμηδενίσει το αριθμητικό πλεονέκτημα του αντιπάλου, αφετέρου δε να μετατρέψει σε πλεονέκτημα τη θέση ενός στρατού που πολεμά τον εχθρό από χαμηλά. Ο ίδιος ο στρατηγός, με το ξίφος στο χέρι, ορμούσε πρώτος στη μάχη και συχνά τραυματιζόταν σε αντίθεση με αρκετούς στρατάρχες της εποχής που καθοδηγούσαν τη μάχη από τα μετόπισθεν. Η σεβασμός και η αναγνώριση από τους άντρες του ήταν το χαρακτηριστικό ενός στρατού που σκόρπιζε τον τρόμο. Για τη Γαλλία ήταν η πρώτη φορά στην ιστορία της που η Ευρώπη έτρεμε τη στρατιωτική της ισχύ.

Η πτώση του Ναπολέοντα στο Βατερλώ σήμανε την επάνοδο των Βουρβόνων, ωστόσο το φάντασμα του «Τέρατος» εξακολουθούσε να εμπνέει ανησυχία στις ευρωπαϊκές αυλές. Το «ευρωπαϊκό κοντσέρτο» των ισχυρών, τις συμφωνίες του οποίου ενορχήστρωνε με μαεστρία ο δαιμόνιος πρίγκιπας του Μέτερνιχ, έβλεπε ακόμη τον εχθρό προ των πυλών, δεδομένης και της εμπειρίας των 100 Ημερών, όταν ο Ναπολέων ξεκίνησε εξόριστος από την Έλβα για να φτάσει τελικά στο Παρίσι μονάρχης. Οι μέρες του Βοναπάρτη στην Αγία Ελένη είναι καλυμμένες από ένα θολό πέπλο μυστηρίου. Ο θάνατός του έχει κι αυτός τις σκοτεινές πλευρές του. Επισήμως ο Ναπολέων Α΄, Αυτοκράτωρ των Γάλλων, απεβίωσε το απόγευμα της 5ης Μαΐου 1821, πιθανόν από καρκίνο του στομάχου, ανακουφίζοντας τις ευρωπαϊκές δυνάμεις (και πιο πολύ τον Τσάρο) αλλά και τους Άγγλους δεσμοφύλακές του (και πιο πολύ τον διοικητή Χάντσον Λόου) που επιτέλους θα επέστρεφαν στην πατρίδα.

Κατά μια άλλη εκδοχή όμως, η οποία κυκλοφόρησε ως φήμη στην παρισινή κοινωνία, οι Άγγλοι δεσμοφύλακες δηλητηρίαζαν σταδιακά το Βοναπάρτη με αρσενικό, μην αντέχοντας στην εξορία της Αγίας Ελένης -ή ακόμη κατόπιν άνωθεν εντολής. Η εικασία αυτή ανδρώθηκε και άρχισε δειλά-δειλά να εμφανίζεται στην ευρωπαϊκή ιστοριογραφία ολοένα και περισσότερο. Πρόσφατες έρευνες (2008) κατέδειξαν ότι ο οργανισμός του Βοναπάρτη κατά το θάνατό του περιείχε εκατό φορές περισσότερο αρσενικό από το κανονικό! Δοθέντων των αποτελεσμάτων στη δημοσιότητα, ουδείς αρνήθηκε αυτό που όλοι υποψιάζονταν. Η ιστοριογραφία ωστόσο αργεί να αναθεωρήσει, μολονότι έχει δοθεί στη δημοσιότητα το ιατρικό ιστορικό της οικογένειας Βοναπάρτη, σύμφωνα με το οποίο και ο πατέρας του Ναπολέοντα είχε βρει το θάνατο από καρκίνο του στομάχου.

Σύμφωνα πάντως με μια εικασία σαφώς ανήκουσα στη σφαίρα της καλπάζουσας φαντασίας, ο Ναπολέοντας δεν πέθανε στην Αγία Ελένη! Κατόρθωσε μάλιστα να αποδράσει στην Αμερική και να ζήσει μέχρι τα βαθιά γεράματα στη γαλλική Λουιζιάνα καλλιεργώντας φυτείες καπνού και ανταλλάσσοντας απόψεις για τις επιστήμες και τις τέχνες με τους επιφανείς λογίους της εποχής. Όλα αυτά φυσικά ινκόγκνιτο. Και τότε ποιος είναι αυτός που ετάφη στο Παλάτι των Απομάχων στο Παρίσι; Σε ποιον αποδόθηκαν τόσες τιμές και για ποιον γίνεται όλο αυτό το προσκύνημα στο μνημείο που σήμερα αποτελεί τουριστική ατραξιόν;

Η απάντηση είναι εύκολη: επρόκειτο για έναν Ιταλό έμπορο ονόματι Τσιπριάνι, ο οποίος προμήθευε το Βοναπάρτη με τα απαραίτητα και πήρε τη θέση του για άγνωστα μέχρι στιγμής κίνητρα. Το ζήτημα είναι πότε έγινε η αλλαγή: Ο Ναπολέων συνελήφθη ενώ προσπαθούσε να το σκάσει στην Αμερική –γεγονός που τροφοδότησε τους μετέπειτα θρύλους- και οδηγήθηκε στην Αγία Ελένη, όπου τον επισκεπτόταν ο έμπορος Τσιπριάνι. Η αλλαγή έγινε λοιπόν κατά τις επισκέψεις ή αυτός που συνελήφθη από την αρχή δεν ήταν ο Βοναπάρτης; Οι φήμες αυτές κυκλοφόρησαν ευρέως και αποτελούν μια σκανδαλιστική για το μυαλό του ιστορικού υπόθεση, ωστόσο θα πρέπει να τις θεωρήσουμε ολοσδιόλου αβάσιμες: ο Βοναπάρτης αναπαύεται στο Παλάτι των Απομάχων, νεκρός από το 1821 από καρκίνο του στομάχου που μάλλον προκλήθηκε από τακτική ακούσια λήψη αρσενικού. Με το «Τέρας» νεκρό, το Ευρωπαϊκό Κοντσέρτο μπορούσε να συνθέσει ανενόχλητο άλλον έναν Danse Macabre για τα έθνη και τους λαούς.

Δείτε το trailer της έξοχης ταινίας: "Monsieur N" (2003)