 |
| "Totetanz", έργο του Μπερντ Νότκε που βρίσκεται σήμερα στοΤαλίν της Εσθονίας |
Προς τα τέλη του Μεσαίωνα όταν ο κόσμος είχε αρχίσει σιγά-σιγά να μορφώνεται και να εγκαταλείπει την τυφλή θρησκοληπτική δεισιδαιμονία που επέβαλλε ο δυτικός κλήρος για να θησαυρίζει, η τέχνη –ιδιαίτερα η ζωγραφική- άρχισε να ασχολείται εντονότερα με το θέμα της ματαιότητας της ζωής. Ο καλλιτέχνης που κατεξοχήν επηρέασε τους υπόλοιπους ήταν ο Ιερώνυμος Μπος, ο οποίος με αριστουργήματα όπως «Η Έσχατη Κρίση», «Ο Κήπος των Επίγειων Απολαύσεων», «Ο θάνατος και ο Φιλάργυρος» έδωσε νέα πνοή στη θεματολογία, αποκτώντας μέχρι σήμερα φανατικούς θαυμαστές και ορκισμένους εχθρούς. Στη μετέπειτα πορεία της τέχνης εμφανίζονταν με μεγαλύτερη συχνότητα στοιχεία που υπομίμνησκαν στο θεατή την ιδέα του θανάτου, τα λεγόμενα «memento mori».
Στην ανάπτυξη των θεμάτων της ματαιότητας της ζωής συνέβαλε αρκετά και η κατάσταση στην Ευρώπη κατά το τελευταίο τέταρτο του 15ου αιώνα η οποία μόνο ήσυχη δεν μπορεί να χαρακτηριστεί. Αιρέσεις, σφαγές, πόλεμοι, καχυποψία για τις νέες ανακαλύψεις και μια σειρά από γεγονότα-σταθμοί: Οι Οθωμανοί που έχουν ήδη πατήσει την Κωνσταντινούπολη φτάνουν στην Τεργέστη ουρλιάζοντας «Ρόμα, Ρόμα» κάνοντας το αίμα των Βενετών που παρατηρούν από τα καμπαναριά της Γαληνοτάτης να παγώνει. Το Βατικανό αλώνεται από τους έκφυλους Βοργίες ενώ η Δυτική Εκκλησία παλεύει με τις αιρέσεις και τα τάγματα. Ο Βλαντ Τέπες –ο γνωστός μας Δράκουλας- ανασκολοπίζει Τούρκους κατά χιλιάδες στη Βλαχία ενώ κατά χιλιάδες τους σφάζει στην Ουγγαρία και ο Ματίας Κορβίνους. Ο Χριστόφορος Κολόμβος φέρνει τα πάνω-κάτω με την ανακάλυψη του Νέου Κόσμου (ενώ οργώνουν τη θάλασσα ήδη ο Βάσκο Ντα Γκάμα και ο Βαρθολομαίος Ντίαζ) οδηγώντας σε έναν αγώνα δρόμου για την εξουσία στις αποικίες όλη την Ευρώπη. Ο Γουτεμβέργιος ανακαλύπτει το τυπογραφικό πιεστήριο τοποθετώντας το θεμέλιο λίθο στην αφύπνιση του ανθρώπινου γένους. Έχοντας επουλώσει ήδη τα τραύματά της, η Γαλλία βγαίνει ενωμένη μετά την περιπέτεια με την Ιωάννα της Λωραίνης ενώ στην Αγγλία η νηνεμία προμηνύει τη θύελλα που θα φέρει η ενθρόνιση του τρομερού Ερρίκου Η΄.
Τίποτα όμως από όλα αυτά δεν ήταν τόσο καταλυτικό όσο η διασπορά της Μαύρης Πανώλης που αποδεκάτισε το ένα τρίτο του πληθυσμού της Ευρώπης, σκοτώνοντας στο πέρασμά της νέους και γέρους, φτωχούς και πλούσιους, ισχυρούς και ασθενείς. Στην τέχνη εμφανίστηκε μια χαρακτηριστική αλληγορία του θανάτου: Danse Macabre, Μακάβριος Χορός, Totentanz είναι μερικές μόνο από τις ονομασίες του. Μπος, Μπρύγκελ, Νότκε και άλλοι καλλιτέχνες εμφάνισαν την αλληγορία αυτή στα έργα τους η οποία παρουσίαζε συνήθως έναν σκελετό να χορεύει γύρω από έναν ανοιχτό τάφο παρέα με έναν αυτοκράτορα, έναν άρχοντα, έναν πάπα, έναν εργάτη και μια νεαρή κοπέλα. Λογοτεχνία και ποίηση δεν άργησαν να ακολουθήσουν. Μέχρι τις μέρες μας, δεκάδες ήταν και είναι οι άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών που γοητεύονται από την ιδέα της υπόμνησης του θανάτου.
Δύο έξοχα παραδείγματα: το έργο Danse Macabre του Γάλλου συνθέτη Camille Saint-Saens αλλά και ένα δείγμα μοντέρνας μουσικής από ένα ομώνυμο γερμανικό συγκρότημα στα παρακάτω βίντεο:
Στην ανάπτυξη των θεμάτων της ματαιότητας της ζωής συνέβαλε αρκετά και η κατάσταση στην Ευρώπη κατά το τελευταίο τέταρτο του 15ου αιώνα η οποία μόνο ήσυχη δεν μπορεί να χαρακτηριστεί. Αιρέσεις, σφαγές, πόλεμοι, καχυποψία για τις νέες ανακαλύψεις και μια σειρά από γεγονότα-σταθμοί: Οι Οθωμανοί που έχουν ήδη πατήσει την Κωνσταντινούπολη φτάνουν στην Τεργέστη ουρλιάζοντας «Ρόμα, Ρόμα» κάνοντας το αίμα των Βενετών που παρατηρούν από τα καμπαναριά της Γαληνοτάτης να παγώνει. Το Βατικανό αλώνεται από τους έκφυλους Βοργίες ενώ η Δυτική Εκκλησία παλεύει με τις αιρέσεις και τα τάγματα. Ο Βλαντ Τέπες –ο γνωστός μας Δράκουλας- ανασκολοπίζει Τούρκους κατά χιλιάδες στη Βλαχία ενώ κατά χιλιάδες τους σφάζει στην Ουγγαρία και ο Ματίας Κορβίνους. Ο Χριστόφορος Κολόμβος φέρνει τα πάνω-κάτω με την ανακάλυψη του Νέου Κόσμου (ενώ οργώνουν τη θάλασσα ήδη ο Βάσκο Ντα Γκάμα και ο Βαρθολομαίος Ντίαζ) οδηγώντας σε έναν αγώνα δρόμου για την εξουσία στις αποικίες όλη την Ευρώπη. Ο Γουτεμβέργιος ανακαλύπτει το τυπογραφικό πιεστήριο τοποθετώντας το θεμέλιο λίθο στην αφύπνιση του ανθρώπινου γένους. Έχοντας επουλώσει ήδη τα τραύματά της, η Γαλλία βγαίνει ενωμένη μετά την περιπέτεια με την Ιωάννα της Λωραίνης ενώ στην Αγγλία η νηνεμία προμηνύει τη θύελλα που θα φέρει η ενθρόνιση του τρομερού Ερρίκου Η΄.
Τίποτα όμως από όλα αυτά δεν ήταν τόσο καταλυτικό όσο η διασπορά της Μαύρης Πανώλης που αποδεκάτισε το ένα τρίτο του πληθυσμού της Ευρώπης, σκοτώνοντας στο πέρασμά της νέους και γέρους, φτωχούς και πλούσιους, ισχυρούς και ασθενείς. Στην τέχνη εμφανίστηκε μια χαρακτηριστική αλληγορία του θανάτου: Danse Macabre, Μακάβριος Χορός, Totentanz είναι μερικές μόνο από τις ονομασίες του. Μπος, Μπρύγκελ, Νότκε και άλλοι καλλιτέχνες εμφάνισαν την αλληγορία αυτή στα έργα τους η οποία παρουσίαζε συνήθως έναν σκελετό να χορεύει γύρω από έναν ανοιχτό τάφο παρέα με έναν αυτοκράτορα, έναν άρχοντα, έναν πάπα, έναν εργάτη και μια νεαρή κοπέλα. Λογοτεχνία και ποίηση δεν άργησαν να ακολουθήσουν. Μέχρι τις μέρες μας, δεκάδες ήταν και είναι οι άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών που γοητεύονται από την ιδέα της υπόμνησης του θανάτου.
Δύο έξοχα παραδείγματα: το έργο Danse Macabre του Γάλλου συνθέτη Camille Saint-Saens αλλά και ένα δείγμα μοντέρνας μουσικής από ένα ομώνυμο γερμανικό συγκρότημα στα παρακάτω βίντεο:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου