19 Απρ 2010

"Απόψε δεν έχουμε φίλους"

Γνωρίζοντας τη Σοφία Νικολαΐδου από τις μελέτες της για τη διδασκαλία της Ιστορίας μέσω των Νέων Τεχνολογιών, περίμενα ένα εξίσου μεθοδικά δουλεμένο μυθιστόρημα, όπως το "Απόψε δεν έχουμε φίλους". Η ανάγνωσή του όμως, ξεπέρασε τις προσδοκίες του και δεν πρέπει να παραλείψω να ευχαριστήσω αυτόν που μου το σύστησε. Οφείλω λοιπόν να γράψω δύο λόγια γι' αυτό.
Ο χώρος που εκτυλίσσεται η υπόθεση είναι η Θεσσαλονίκη. Στο επίκεντρο της υπόθεσης βρίσκονται δύο πρόσωπα. Ο μεταπτυχιακός φοιτητής Σουκιούρογλου, προσφυγικής καταγωγής, ήπιος χαρακτήρας, μεθοδικός και αναζητητής της αλήθειας, αναλαμβάνει να εκπονήσει διδακτορική διατριβή για τους κατοχικούς δοσίλογους της Θεσσαλονίκης. Μέντοράς του ο καθηγητής Αστερίου, δύσκολος χαρακτήρας, εξίσου μεθοδικός, καταγόμενος από φτωχή οικογένεια, πανεπιστημιακός μύθος. Η διαφορά τους έγκειται στο ότι ο Αστερίου πιστεύει στην ιδοελογική χρήση της Ιστορίας ενώ ο Σουκιούρογλου πρεσβεύει την απόλυτη αντικειμενικότητα. Τα πράγματα θα πάρουν την αποφασιστική τους τροπή όταν ο Σουκιούρογλου και ο Αστερίου θα συνειδοτοποιήσουν ότι η έρευνα τους οδηγεί σε συμπεράσματα πέρα των τετριμμένων και της επικρατούσας αντίληψης για τον δοσιλογισμό. Καθηγητής και φοιτητής δεν θα διστάσουν να συγκρουστούν.
Η αφήγηση λαμβάνει χώρα σε τρία χρονικά επίπεδα. Στο πρώτο, τα χρόνια της Κατοχής και τα μετέπειτα, γνωρίζουμε τους ήρωες του τότε: τον καθηγητή Εξάγγελο, τον μαυραγορίτη παντοπώλη Σκίρπα, τον συνεργάτη των Γερμανών Ασματζίδη και τον ηρωικό καθηγητή Νικηφορίδη. Ο Ντόκος, γενναίος φοιτητής που χάνει την υποτροφία του εξαιτίας του ηρωισμού του. Ο Αστερίου είναι τότε ελπιδοφόρος μαθητής. Τέλος, η Νίνα, γιαγιά του Σουκιούρογλου, καταλυτικός χαρακτήρας με βιώματα από την προσφυγιά που αγωνίζεται για την επιβίωση της οικογένειάς της.
Στο δεύτερο χρονικό επίπεδο, την πασοκική δεκαετία του '80, η Νίνα είναι καλοκάγαθη γιαγιά και ο Αστερίου καθηγητής στο ΑΠΘ. Ο Ντόκος είναι συντηρητικός δημόσιος υπάλληλος, παντρεμένος με παιδιά. Η κόρη του Φανή αγωνίζεται να επιβιώσει ιδεολογικά στο ταραγμένο ΑΠΘ της δεκαετίας του '80. Από κοντά της ο Τσάκας, συνδικαλιστής με άκρες και αυτοσκοπό την επιστημονική του ανέλιξη. Ο Σουκιούρογλου που αναλαμβάνει τη διδακτορική του διατριβή και οι τρείς δοσίλογοι.
Το βιβλίο κλείνει το 2008 με φόντο τα ταραγμένα γεγονότα εκείνου του χειμώνα σε όλη την Ελλάδα, και με αποκορύφωμα το κάψιμο των βιβλίων στο ΑΠΘ, που ο Σουκιούρογλου παρακολουθεί.
Η αφήγηση της Νικολαΐδου είναι μεστή, γρήγορη και κόβει την αναπνοή. Η ηθογραφία και η παθογένεια της νεοελληνικής κοινωνίας κατά το β΄ μισό της, οι κοινωνικοί μετασχηματισμοί και οι αδικίες, η φύση του δοσιλογισμού, η "εθνική συμφιλίωση" και οι πολιτικές "στροφές" παρουσιάζονται άρτια σε συνδυασμό με την κατάσταση στα πανεπιστήμια και τη φιλοσοφική θεώρηση της Ιστορίας. Πρόκειται για ένα βιβλίο που όλοι πρέπει να διαβάσουν.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου